مصاحبه آقای مهندس نقره کار با سایت مهر خانه در ارتباط با تعامل انسانها با محیط در مقایسه خانه های سنتی با خانه های آپارتمانی

مهندس عبدالحمید نقره‌کار؛ عضو هیأت علمی و مدیر قطب علمی معماری اسلامی دانشگاه علم و صنعت در گفتگو با خبرنگار مهرخانه در رابطه با تفاوت‌های خانه‌های گذشته با خانه‌های جدید در کلان‌شهرها از منظر کارکردهای خانواده گفت: خانه‌های قدیم کاملا درون‌گرا بود و احساس استقلال، آزادی، پرورش شخصیت فردی و خانوادگی و حریم خانوادگی را نسبت به فضاهای عبوری و سایر همجوارها اعم از مسکونی، تجاری و اداری حفظ می‌کرد. اما متأسفانه خانه‌های امروزی کاملا برون‌گرا هستند و همه به ساختمان و اتاق‌های یکدیگر دید و اشراف دارند و به این ترتیب، آزادی، حرمت و شخصیت خانواده‌ها نقض می‌شود.

 

او در ادامه بیان داشت: تفاوت دیگر این است که خانه‌های گذشته دارای حیاط و فضای باز بودند که در این فضا، گل و درخت و به‌خصوص درختان مثمر وجود داشت و امکان نگهداری حیوانات خانگی را داشتند. در واقع، خانواده‌ها دارای فضای سبز شخصی و خانوادگی بودند و می‌توانستند تناظر بین وجود خودشان و حیاط طبیعی را از طریق ارتباط با گیاهان و حیوانات اهلی ادراک کنند. در حال حاضر، خانواده‌ها از این فضای شخصی محروم هستند حداکثر چند ساعت در هفته فرصت می‌کنند از فضای سبز موجود در پارک‌ها استفاده کنند که این فضا نیز با فضای حیاط داخلی خانه که کارکردهایی مانند خواب، نشیمن و پذیرایی داشت کاملا متفاوت است. در واقع، در خانه‌های جدید انسان از شکوفایی و ارتباط آرامش‌بخشی که می‌توانست با طبیعت داشته باشد محروم شده است.

 

مدیر قطب علمی معماری اسلامی با اشاره به مهمان‌پذیر بودن خانه‌های گذشته خاطرنشان کرد: خانه‌های قدیمی اندرونی و بیرونی داشتند و در آنها به راحتی می‌شد از مهمان پذیرایی کرد و صله رحم را انجام داد اما در آپارتمان‌های امروزی همه فضاها با هم تداخل دارند به‌گونه‌ای که وقتی برای فردی مهمان می‌آید زندگی همه خانواده به هم می‌ریزد و مزاحمت هم‌جواری ایجاد می‌شود. در واقع، خانه‌های جدید مهمان‌پذیر نیستند و زندگی‌های امروزی از مهمانی‌های صمیمانه و ارتباطات خانوادگی محروم شده‌اند.

 

نقره‌کار در خصوص ارتباط همسایه‌ها با یکدیگر گفت: در گذشته ارتباطات همسایگی خوبی وجود داشت چون زندگی شخصی‌ همسایه‌ها حریم داشت و به همین دلیل به راحتی با هم ارتباط برقرار و یکدیگر را تحمل می کردند. اما از آن‌جایی که در خانه‌های امروزی حریم‌ها از بین رفته زندگی‌ همسایه‌ها با هم تزاحم پیدا می‌کند و یکدیگر را دفع می‌کنند. از این رو، ارتباط صمیمانه‌ای بین همسایه‌ها به وجود نمی‌آید.

 

 

او با اشاره به حریم‌های داخلی خانه‌های گذشته اظهار داشت: در خانه‌های قدیمی بین فضاهای داخل خانه هم حریم وجود داشت و مثلا فضای پذیرایی، نشیمن، اتاق خواب و اتاق کار جدا بود. حتی برای فصول مختلف هم فضاهایی مانند زمستان‌نشین و تابستان‌نشین پیش‌بینی می‌شد. بنابراین، تک تک افراد خانواده در فضای خودشان استقلال، هویت و آزادی داشتند. در عین حال، فضاها از طریق حیاط به هم ارتباط داشت و مراسمی مانند جشن، عروسی و سایر تجمعات در حیاط برگزار می‌شد. اما امروزه فضاهای داخل خانه به دلیل باز بودن هیچ استقلالی ندارند و فضای آرامش‌بخش و ارتباط صمیمانه به وجود نمی‌آید. به همین دلیل افراد از خانه بیرون می‌روند و سعی می‌کنند خارج از خانه اوقات خود را سپری کنند.

 

عضو هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت در خصوص عوامل ایجاد تغییرات فعلی در معماری خانه‌ها گفت: مهمترین علت این تغییرات، غرب‌زدگی است. ما علوم تجربی و تکنولوژی را از غرب گرفتیم اما به جای این که از این فناوری‌ها به درستی و با توجه به سنت‌ها و ارزش‌های خودمان استفاده کنیم، ارزش‌هایمان را از دست دادیم و به اصطلاح سر تا پا غربی شدیم. زندگی آپارتمانی اصلا با فرهنگ اسلامی سازگار نیست. ما می‌توانیم در فضاهای اداری و تجاری ساختمان‌های بلندمرتبه داشته باشیم اما نباید این اتفاق در مورد خانه‌ها و فضاهای مسکونی می‌افتاد زیرا فضاهای مسکونی مستقل‌ترین حریم خانواده‌هاست.

 

نقره‌کار با اشاره به وضعیت زنان در خانه‌های فعلی بیان داشت: از منظر قرآن خانه محل آرامش و ارتباط صمیمانه بین افراد خانواده است. در خانواده هم مرجعی که بیشترین تأثیر را در ایجاد آرامش برای اعضای خانواده دارد مادر است. فمینیست‌ها به جای عدالت، مساوات را تبلیغ می‌کنند و معتقدند خانم‌ها هم باید کارهای آقایان را انجام دهند در حالی که خداوند می‌گوید بالعدل قامت السماوات و الارض یعنی هر چیزی در جای خود قرار بگیرد. در اسلام این تقسیم کار به‌وجود آمده که آقا خارج از خانه و خانم داخل خانه کار کند. البته، شرایط زندگی جدید امکان کار خارج از خانه را هم برای خانم‌ها فراهم کرده است اما کارهای سنگین و با ساعات کار طولانی برای یک مادر مناسب نیست.

 

او افزود: در گذشته در خانه‌ها و به‌خصوص در خانه‌های روستایی خانم‌ها می‌توانستند کارهایی مانند صنایع دستی و تولیدات کشاورزی یا دامداری انجام دهند. امروزه هم در شهرها خانم‌ها می‌توانند در خانه‌های خود به فعالیت‌هایی مثلا در زمینه نرم‌افزار و کامپیوتر اشتغال داشته باشند. از این رو، باید در طراحی خانه‌ها فضای مناسبی برای خانم‌ها پیش‌بینی شود تا آنها مجبور نباشند برای اشتغال ساعات طولانی خارج از منزل باشند و زندگی خانوادگی را از وجود خودشان محروم کنند.

 

مدیر قطب علمی معماری اسلامی در رابطه با راهکارهای حل معضلات کنونی منازل مسکونی از منظر کارکردهای خانواده گفت: ما باید آمایش سرزمین داشته باشیم. در کشور ما زمین‌های زیادی وجود دارد و کسانی که می‌گویند زمین کم داریم مردم را فریب می‌دهند. متأسفانه از قبل از انقلاب تاکنون مردم را در کلان‌شهرهایی که امکان تولید وجود ندارد جمع کردند و این افراد عمدتا کار واسطگی و دلالی انجام می‌دهند. در دهه هفتاد هم شهرداری تهران با مطرح کردن کمبود زمین، از طریق تغییر کاربری‌های زمین، فروش تراکم و ازدیاد تراکم عملا حقوق مردم را نابود کرد در حالی که این گونه نیست و زمین کم نداریم.

 

نقره‌کار خاطرنشان کرد: ما مراکز بسیار مستعد کشاورزی، صنعتی و تجاری داریم که این مراکز باید احیا شود و جمعیت‌ها به این مناطق تولیدی بروند. در آنجا می‌توان زیربنای کافی در اختیار این جمعیت‌ها قرار داد تا تولید افزایش پیدا کند و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نیز محقق شود. در این صورت، زیربنای خانه‌ها افزایش خواهد یافت و خانه‌ها امکاناتی از قبیل حیاط خواهند داشت و لازم نیست مادران ۴۰ ساعت در هفته کار کنند بلکه می‌توان وسایل کار خانم‌ها را در خانه فراهم کرد و ساعات کار آنها را کاهش داد. این رویکرد در بسیاری از کشورها اجرا شده اما متأسفانه در برخی از دوره‌ها مسئولان کشور ما رویکردی صرفا اقتصادی و مبتنی بر کسب قدرت و ثروت داشتند که این رویکرد موجب شد این بلاها در شهرهای ما به وجود بیاید.

 

او در پایان گفت: باید با آمایش سرزمینی صحیح، مهاجرت معکوس داشته باشیم و روستاها و مراکز تولیدی را تقویت کنیم و امکانات و وام‌ها را به سمت این مراکز تولیدی ببریم تا مردم به این مراکز جذب شوند. در واقع، باید رویکرد خود را از تمرکز جمعیت در کلان‌شهرهای مصرف‌کننده، اشرافی و دلال‌صفت به سمت حضور در شهرهای تولیدمحور و سرزنده تغییر دهیم و امکانات به‌صورت عادلانه در اختیار همه شهروندان قرار بگیرد.