درک عمومی از مسجد

چکیده:

از زمان بنیانگذاری مساجد اسلامی توسط نبی اکرم)ص(، نه تنها به صورت شکلی مساجد متحول شده اند، بلکه از نظر فرهنگی و اجتماعی نیز در جریان دگرگونی قرار گرفته و هویتی جدید برای آنها پدید آمده است. برای آن که مسجد بتواند جایگاه حقیقی خود را در جامعه محقق سازد، لازم است دو دسته کارکرد را به صورت همزمان تأمین نمایند: -۱ کارکردهای آیینی ۲- کارکردهای فرهنگی- اجتماعی؛ بسیاری از فعالیت ها به صورت همزمان هر دو کارکرد را در بردارند، به عنوان مثال برگزاری نماز جماعت از یک سو مراسمی آیینی است و از یک سوی دیگر کارکردهای فرهنگی- اجتماعی را نیز به همراه خود دارد. برآیند این دو کارکرد زمینه ساز اقبال عمومی و استقبال مردم از مساجد است، موضوعی که نوعی سرزندگی و شادابی معنوی را به همراه می آورد. پرسش اصلی پژوهش آن است که اولاً دامنه کارکردهای فرهنگی و اجتماعی مسجد تا کجاست؟ و ثانیاً مساجد واجد این شاخصه ها دارای چه کیفیت هایی هستند؟ در راستای شناخت این تغییرات، ابتدا شاخصه های کارکرد های فرهنگی- اجتماعی مسجد، با مطالعه مسجدالنبی و اولین مساجد ساخته شده در زمان پیامبر شناسایی می شود. براین اساس چارچوب نظری تدوین شده با مقایسه طرح مسجد از نظر پیامبر با نمونه هایی از مساجد معاصر ایران مورد تحلیل قرار می گیرد. سپس بنابر یافته های این تحلیل، طرحی برای ارتقاء نقشه فرهنگی و اجتماعی مساجد در معماری و شهرسازی ایران پیشنهاد می شود. زمانی که مساجد برای انجام تنوعی از فعالیت های فرهنگی-اجتماعی مناسب سازی شوند، در شهرها و محلات در مرکز فعالیت های اجتماعی قرار می گیرند، دامنه فعالیت زمانیشان دائمی است؛ فرآیند طراحی در جستجوی کیفیتی است که بیش از هر چیز بر ارتقاء حضور شهروندان در بخش های مختلف مسجد و در طول تمام شبانه روز تکیه دارد، مسجدی که بخشی از زندگی محله ا ی-شهری است.

بایسته های طراحی مسجد بر مبنای کارکردهای فرهنگی- اجتماعی