چکیده:
شناسایی برنامه درسی پنهان پیامد نگاه عمیق به لایه های زیرین آموزش و یادگیری است، که خود دارای تنوع، پیچیدگی، و ابعاد پیدا و پنهان فراوانی است. هدف از این پژوهشْ واکاوی و شناسایی مؤلفه های مهم و پربسامد برنامه درسی پنهان رشته معماری و بررسی امکان ارتقای آن ها با استفاده از مفاهیم اخلاق عملی اسلام است. در انجام پژوهش حاضر از دو روش پژوهشی استفاده شد. ابتدا با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی، ۲۵ مورد از پژوهش های انجام شده در حوزه برنامه درسی پنهان در رشته معماری به منزله نمونه پژوهشی شناسایی و تحلیل شدند. این بررسی به کشف پنج مؤلفه پر بسامد برنامه درسی پنهان معماری، مشتمل بر «سلسله مراتب قدرت»، «رقابت ناسالم»، «ابهام و رمزآلودگی روند آموزش های مدرس»، «واقعی نبودن طرح های معماری»، و «رجحان محصول بصری اثر نهایی بر فرایند طراحی» انجامید. سپس با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به تبیین و ارزیابی این مؤلفه ها، بر اساس معیار ساحات پنج گانه وجودی انسان پرداخته شد. این ساحات برگرفته از نظام اخلاقی اسلام و مشتمل بر سه ساحت درونی «عقاید و باورها»، «احساسات و عواطف»، و «اراده و خواست» و دو ساحت بیرونی «گفتار» و «کردار» هستند. نتایج پژوهش نشان داد که براساس نظام اخلاقی اسلام، راهکارهایی عملی برای هر سه گروه تعامل کنندگان ( دانشجو، مدرس، و کارکنان) در فضای آموزشی قابل طرح است که با پیاده کردن آن ها زمینه اصلاح و ارتقای سطح اخلاقی مؤلفه های برنامه درسی پنهان فراهم می شود.
