چکیده:
امروزه با ورود تجدد و تحولات عظیمی که در نظام زندگی مردم رخ داده، وضعیت خانه و محلات مسکونی مردمی با سابقه ریشه دار از سبک زندگی اسلامی در خانه و محله چندان رضایت بخش نیست. بعد از قریب به سه دهه از حاکمیت نظام جمهوری اسلامی ایران و بیش از پنج دهه از آغاز انقلاب اسلامی و نقش بی بدیل جایگاه ولا یت فقیه در این حرکت، به نظر می رسد ضرورت دارد تا بخش های مختلف سبک زندگی با رویکردهای محوری فقهی و دینی هماهنگ و بلکه منطبق باشد؛ و در این زمینه سوالاتی مطرح است، از جمله این که آیا معماری اسلامی ایرانی در حوزه خانه و مسکن پاسخگوی نیاز انسان معاصر است؟ تعریف فقه شیعه از خانه اسلامی چیست؟ اصول معماری اسلامی درخصوص طراحی مسکن چیست؟ آیا با توجه به مسائلی ازقبیل کمبود زمین، طرحهای خانه های قدیمی ایرانی-اسلامی هنوز هم قابل اجراست؟ اهداف پژوهش حاضر گردآوری مرجعی مدون درخصوص تبیین اصول و قواعد معماری و شهرسازی اسلامی از دیدگاه فقه شیعی، جمع آوری مجموعه ای مدون در باب مسائل مرتبط با معماری خانه از دیدگاه اسلام و فقه شیعه و در نهایت، ارائه اصول طراحی مسکن با نگاه اسلامی-ایرانی می باشد. در این مسیر ابتدا اصول و قواعد معماری و شهرسازی اسلامی، با نگاه فقهی حاصل از استفتائات تخصصی نگارنده، آیات و روایات و تبیین معمارانه می باشد، به روش تحلیلی-توصیفی استخراج گردید و چند مجموعه و شهرک اسلامی با معیارهای حاصله مورد سنجش قرار گرفت و در پایان الگویی کالبدی در قالب طراحی عناصرکالبدی مجتمع مسکونی ارائه گردید که تا حد امکان سازگار با اصولی همچون اصل تقویت همسایگی، اصل نهی اشراف، اصل ارتفاع یکسان در محله، اصل مردم واری فضا ها، اصل اجتماع پذیری در محله، اصل طراحی مکان ویژه نیایش در خانه، اصل استفاده از رنگ های آرام بخش در خانه، اصل حریم بندی فضاهای داخلی و تفکیک اتاق خواب فرزندان ازهم، اصل تفکیک محل عبور سواره از پیاده و احیاء پیاده راه، اصل درونگرایی، اصل مسجد محوری، اصل رعایت حریم منظر، اصل طراحی ورودی، اصل ایجاد جان پناه و اصل سازگاری با اقلیم می باشد.
