چکیده:
با وجود پیشرفت های فراوان در عرصه معماری و شهرسازی، حفظ الگوهای مذهبی و سنتی این دو عرصه در هر سرزمین لازم است. در ایران به عنوان جامعه ای اسلامی نیاز به بررسی و احیای اصول و قواعد شهرسازی و معماری کهن با توجه ویژه به رهنمودهای دینی- برای دستیابی به شهرسازی متناسب با فضای سنتی و مذهبی به شدت حس می شود. نیل به چنین هدفی نیازمند بازشناسی نمونه های موفق موجود در شهرهای ایرانی – اسلامی است. تحقیق حاضر با هدف «بازشناسی الگوهای طراحی شهری و شهرسازی در آموزه های اسلامی»، بر دو فرضیه «امکان بهره گیری از آموزه های اسلامی در طراحی شهری و شهرسازی عصر حاضر» و «تطابق قابل قبول شهرهای تاریخی ساخته شده توسط حاکمیت های اسلامی همچون اصفهان عصر صفوی با آموزه های اسلامی» استوار است. در راستای اهداف، در گام اول به استخراج اصول پایه اسلامی موثر در معماری و شهرسازی پرداخته خواهد شد؛ در گام دوم با بررسی اصول استخراج شده در عصر صفوی، اصفهان را به عنوان شهری ساخته شده با تفکر اسلامی خواهد سنجید و در هر مبحث نگاهی به شرایط کنونی اصفهان نیز خواهد داشت. به این ترتیب با روشی مقایسه ای تطبیقی عنوان خواهد کرد که از طرفی اصول پایه ای دین اسلام به آن میزان عمیق و حساب شده اند که در هر زمان قابلیت تطبیق با نیازهای روز را دارند و از طرفی نظام های شهری در هر زمان نیازمند روزآوری شاخص های کیفی خود متناسب با نیاز روز و با توجه به سنجه های دینی هستند. شهر دوران صفوی به بسیاری از این اصول پایبند بوده و به نتایج مطلوبی دست یافته است در حالی که شهر امروز در تقلیدی بی چارچوب از اصول حاکم بر شهرهای غربی و با سرعتی عجیب در مدرنیزه شدن از بسیاری چارچوب های دینی فاصله گرفته است و به همان میزان تعالی و آرامش روح و جسم خود را از دست داده است.
