چکیده:
انعطافپذیری به عنوان کلیتی ساختاری- مفهومی در طراحی مسکن، در فرهنگها و زمانهای مختلف به دلایل پیشرفتها و یا ساختارهای ذهنی افراد متفاوت بوده است. انعطافپذیری در زمان معاصر و در کشور ما، عاریهای از دنیای غرب یا سبک جهانی با کلیتی ساختاری و دور از مفاهیم منطقهای میباشد که بدون در نظرگیری پیشینهی وجودی آن و بیتوجه به ساختارهای مفهومی فرهنگ ما در حال پذیرش است. به نظر میرسد فرهنگ مدرن، کلیتی را پیشرو میگذارد که با جامعهی اسلامی، مردم کشور ما دارای تطابق مفهومی نمیباشد، البته بررسی چگونگی این تطابق در زمان حال با تفکر فعلی مردم که ترکیبی از مدرنیته و اسلامی با بررسیهای کتابخانهای صرف پاسخ داده نمیشود، بلکه چگونگی میزان آن در قالب ارزشهای اسلامی و تطبیق آن بوسیلهی انعطافپذیری در مقیاس روابط و خرد فضاها که تفاوت بین غرب و ایران است، با نظر کارشناسان این دوره میسر میگردد.این پژوهش با روشهای تحلیلی- کاربردی، در فصل مبانی نظری، در دو بخش با استفاده از بررسی تطبیقی نظام راهبردی طراحی مسکن انعطافپذیر با زیرمجموعههای مقایسهی پیشینه و خاستگاه وجودی،گونهشناسی و عناصر سازندهی فضای معماری مسکونی انعطافپذیر در غرب و ایران، به منظور محدود نمودن حوزهی نفوذ طراحی غربی در مسکن ایرانی معاصر، عنصر مفهومی حریم به عنوان تحدیدکنندهی طرح معماری را معرفی مینماید؛ در بخش دوم نیز با بررسی مسکن از بعد نمود ارزشهای اسلامی و تطابق آن با مسکن انعطافپذیر، اولویت رعایت این ارزشها را در وهلهی اول حریم معرفی میکند؛ در فصل دوم مبانی طراحی، در بخش اول؛ حریم را به عنوان محدودکنندهی طرح معماری غربی منتج شده از بررسیهای پیشین، با استفاده از فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) به منظور اولویت همجواری فضاهای داخلی مسکن در چهار بعد (دیداری، شنیداری، بویایی و حرکتی) با تعیین قلمروهای موجود، با توجه به نوع و شکل خانواده مورد تحلیل قرار داده و طرحی کلی از الگوهای رعایت حریم را جهت کنترل اجازه تغییرات در آینده، در مسکن انعطافپذیر به صورت کمی ارائه میدهد و در بخش دوم؛ انعطافپذیری در مقیاس خرد مسکن به منظور پاسخگویی به احادیث و روایات مربوطه در رابطه با اندازهی مسکن که لازم است، به دور از اسراف و قناعت بیش از حد باشد را با روش مدولاریته و طرح ماتریس افزایشی، به عنوان مبانی طراحی به منظور دریافت حداقلها و حداکثرهای اندازهی فضاها و قابلیت انعطافپذیری هر فضا به صورت مجزا بسط میدهد.